MAÇONNELOGIE
Wie wat vindt
heeft slecht gezocht
Cees van Dam
foto Paul Mellaart
Maçonnelogie 32 VRIJMETSELARIJ 2015 nr 9
WIJSHEID, KRACHT, SCHOONHEID
Binnen de wereldvrijmetselarij neemt de Nederlandse sinds 1928 een eigenwijze positie in. Overal in de maçonnieke wereld, zowel in de Engelse als in de continentale vrijmetselarij, is Wijsheid het symbool van Salomo [de Meester], Kracht van Hiram van Tyrus [Eerste Opziener] en Schoonheid van Hiram Abiff [Tweede Opziener] en gaat de trits Wijsheid, Kracht en Schoonheid uit van de Meester, van wie van oudsher alles uitgaat. De Meester met zijn Wijsheid ontwerpt de bouw, de Gezel met zijn Kracht volvoert de bouw en de Leerling siert de bouw met Schoonheid [maakt van zijn Ruwe Steen een Kubieke Steen].
Maar de samenstellers van het door de Nederlandse Orde aangenomen Rituaal 1928 komen op het lumineuze idee bouwsymboliek in te ruilen voor lichtsymboliek. Ze geven aan de kaarsen die het tableau moeten verlichten een hoofletter L, noemen ze de Drie Kleine Lichten van Wijsheid, Kracht en Schoonheid en laten die in die volgorde ontsteken door de Tweede Opziener, Eerste Opziener en de Meester. Zo krijgt de Tweede Opziener Wijsheid toegewezen, blijft de Eerste Opziener Kracht behouden en mag de Meester zich voortaan laten bezielen door Schoonheid [ook al blijft hij voor het overige Salomo].
Sindsdien kent de Nederlandse vrijmetselarij de unieke gedachte dat Wijsheid en Kracht voeren tot Schoonheid, alsof het uiteindelijk om Schoonheid draait. En inderdaad, daar was het de theosofische samenstellers van het Rituaal 1928 om te doen. Vanuit “een intens, innig en grenzeloos gevoel van eerbied voor de ‘bewonderenswaardige’ vrouw” [madame Blavatsky], die de theosofische leringen aan de Westerse wereld bracht – “leringen die veel ouder zijn dan die van de nazarener en die toch alle schoonheid, bekoring en zuiverheid van nieuw leven bezitten” – geloven de samenstellers “dat Blavatsky in vele, vele levens tal van scholen van ervaring moet hebben doorlopen om de verbazingwekkende kennis te verwerven die ze bezat, de zelfopofferende liefde voor de mensheid die haar eigen was, en de moed die nodig was om het lijden en de vervolging te ondergaan die haar wachtten. Ze was als iemand die door vuur was gelouterd, die de barensweeën van de ziel had doorstaan.” Jezus!
In die [neo]platonische ‘Schoonheid’ van Blavatsky menen de samenstellers van het rituaal dat nog altijd de basis vormt van de huidige Nederlandse officiële inwijdingsritualen, de diepste wortels van de vrijmetselarij te hebben ontdekt. Sinds 1928 zou het antwoord op de vraag ‘van waar komt ge?’ eigenlijk moeten luiden: van een oprechte en volmaakte Blavatsky-loge.
Nawoord geschreven op 19 november 2019:
In 2015 had de maçonnoloog nog niet het minste vermoeden dat de Werkgroep voor de rituaal-revisie in haar concept-ritualen ervoor zou kiezen de koppeling tussen Salomo en Wijsheid en Hiram Abiff en Schoonheid te herstellen door Hiram de plaats van de Meester te geven en Salomo de plaats van Tweede Opziener. En dat alles met het motief dat Schoonheid, net als Licht tot de [goddelijke rol van de] Meester behoort.