MAÇONNELOGIE
Wie wat vindt
heeft slecht gezocht
Cees van Dam
foto Paul Mellaart
VRIJMETSELAARSTAAL 2 Thoth 2020 nr 2
AL MIJN BROEDERS
ERKENNEN MIJ ALS ZODANIG
Bestaat er zoiets als vrijmetselaarstaal? Heeft de vrijmetselarij een eigen taalspel? Onmiskenbaar. Ik had net met hoed en roze sjaal in Ken U Zelve gestaan, toen ik op een zondagochtend tijdens een veteranen-hockeywedstrijd als linksback de rechtsbuiten van de tegenpartij voor de zoveelste keer op mij zag afkomen. Het was hem tot dan toe nog niet gelukt met de bal aan de stick langs mij heen te komen, maar nu was hij mij met een schijnbeweging te slim af, kwam alleen voor de keeper en scoorde. In plaats van juichend zijn teamgenoten in de armen te vallen, liep hij naar me toe, legde zijn stick op de grond, greep mijn rechterhand, keek mij lachend aan, drukte met zijn duim driemaal op de knokkel van mijn wijsvinger en zei: ‘Al je Broeders herkennen je als zodanig.’
Klare vrijmetselaarstaal? Het is maar hoe je het bekijkt. Mijn hockey-broeder heeft zich letterlijk doen kennen als vrijmetselaar, maar ‘heeft hij zich ook als vrijmetselaar gedragen? Is in de context waarin mijn hockeyvriend mij de aanraking heeft gegeven – mij passeren en daarmee een doelpunt scoren – vrijmetselaars-gedrag? Laat ik op zijn minst erkennen dat ik op dat moment even moeite had met de innige vereniging van twee werelden, van het ‘taalspel’ van een wedstrijd en het ‘taalspel’ van de vrijmetselarij: ik kreeg een doelpunt tegen en een broeder erbij; toch even het gevoel van: ik heb je, Broeder! Een judaskus?
Vrijmetselaar zijn kan betekenen dat je lid bent van een/de Orde van Vrijmetselaren en voor sommigen is daarmee de kous af. Maar volgens mijn Tweede Opziener in mijn leerlingtijd is op de kenvraag ‘Bent u vrijmetselaar?’ het antwoord niet een arrogant ‘ja’, maar ‘Al mijn Broeders erkennen mij als zodanig’. Je bent geen vrijmetselaar omdat je zelf vindt dat je dat bent, maar omdat anderen je als zodanig erkennen, zien, ervaren. Ze erkennen jou omdat je je als zodanig gedraagt. Heeft hij daar gelijk in?
‘Erkennen’ is een van die archaïserende woorden in de vrijmetselarij waarvan de betekenis in de huidige taal vervaagd is, waardoor elke vrijmetselaar er zijn eigen gevoelens aan kan koppelen. De kracht en zwakte van de vrijmetselarij: in ons taalspel verenigen wij het onverenigbare in multi-interpretabele woorden/symbolen – eufemisme voor dat je er alle kanten mee op kunt, maar dat is precies wat we willen: dat we elkaar vinden in woorden/symbolen en om niet te hoeven scheiden in interpretaties. ‘Al mijn Broeders erkennen mij als zodanig’ ligt in het verlengde van dat de Meester der Loge in naam van de Opperbouwmeester van het Heelal, in opdracht van het Grootoosten der Nederlanden en uit hoofde van de macht hem door de loge toevertrouwd u heeft ontvangen en aangenomen als Leerling-vrijmetselaar, al zijn Broeders verzoekende, desnoods gelastende u als zodanig te erkennen. Zijn acceptatie van u als Leerling dient door al de Broeders te worden geaccepteerd. Hij laat u geen keus, mocht u iets anders willen. Daarom erkennen al uw Broeders u als Leerling-vrijmetselaar. Dat is klare taal, laat aan duidelijkheid niets te wensen over, ook niet de wens dat u zich als vrijmetselaar gedraagt.
Een in onbruik geraakte betekenis van erkennen is die van herkennen. Heeft mijn hockey-broeder nog een punt gescoord.