MAÇONNELOGIE
Wie wat vindt
heeft slecht gezocht
Cees van Dam
foto Paul Mellaart
Maçonnelogie 18 Vrijmetselarij maart 2014
Katelaben
Nederlandse vrijmetselaren leggen in open loge het Eerste Grote Licht altijd open bij het begin van het evangelie van Johannes. De meeste loges hebben op de Zuivere Kubiek een oude Statenbijbel liggen. In principe zou daar ook een nieuwere vertaling kunnen liggen, maar het is natuurlijk wel praktisch om een boek van stevige omvang te hebben als je er de andere twee Grote Lichten Passer en Winkelhaak op kwijt moet. Als die dan op bij de graad passende manier over de tekst van Johannes 1, vers 1:5 zijn gelegd, spreekt de Meester de vermoedelijk enige zin uit die elke vrijmetselaar uit het blote hoofd uit dat Eerste Grote Licht kan citeren. Maar als hij ergens twijfelt is dat bij het laatste woord van dat citaat. Logisch! Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet gegrepen [NBG] / begrepen [HS] / overmocht [S] / in zijn macht gekregen [NBV], kunnen doven [GNB]. Wat moet het nou eigenlijk zijn?
In de oorspronkelijk Oudgriekse tekst staat katalaben, de aoristus [iets tussen de onvoltooid verleden en voltooid tegenwoordige tijd] van het werkwoord katalambanein dat letterlijk grijpen, stevig beetpakken, smoren betekent en figuurlijk begrijpen, verstaan. Als de vertaler geen Nederlands woord kan vinden dat de letterlijke en figuurlijke betekenis tegelijkertijd kan weergeven, dan zit hij in een dilemma: hij moet kiezen welke betekenis hij de voorkeur geeft. U ziet hierboven waar dat toe heeft geleid. Ook de Engelse vertalers hebben hetzelfde probleem, want ook het Engels heeft geen woord dat beide ladingen dekt.
En er zijn wel meer taalprobleempjes op te lossen als we Johannes 1 1:5 uit het Grieks willen vertalen. Het woord logos simpel vertalen met woord doet het Grieks ernstig te kort en phainei is niet alleen schijnen, maar ook verschijnen. Zin om te studeren [mooi woord voor puzzelen]: ik heb het Grieks zo letterlijk mogelijk voor u vertaald.
1 en archè èn ho logos kai ho logos èn pros ton theon kai theos èn ho logos
In begin was het ordenende woord en het ordenende woord was bij de god en god was het ordenende woord.
2 houtos èn en archè pros ton theon
Hetzelve was in begin bij de god.
3 panta di autou egeneto kai chooris autou egeneto oude hen ho gegonen
Alles is door dezelve geworden en zonder dezelve is niets geworden dat geworden is.
4 en autoo zooè èn kai hè zooè èn to fhoos toon androopoon
In dezelve was leven en het leven is het licht van de mensen
5 kai to fhoos en tè skotia phainei kai hè skotia auto ou katelaben
En het licht [ver]schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet gevat [het enige Nederlandse equivalent dat gegrepen/begrepen in zich verenigt].